«فرش تبریز» به جرم بی‌مهری بر «دار» رفت!

وحید زینالی / صریرنیوز: فرش تبریز، هنر جاودانه ایرانی، روزگاری به افتخار جهانیان می‌درخشید، اما امروز در چالش‌های اقتصادی و تحریم‌ها غرق شده است. در روز ملی فرش دستباف، صدای هنرمندان و فعالان این صنعت، خواستار نجات این میراث بی‌نظیر است.
خبرگزاری فارس- تبریز: از دیرباز، فرش دستباف ایرانی به خصوص آذربایجان‌شرقی، نه فقط زینت‌بخش خانه‌ها، بلکه سفیر فرهنگی این سرزمین بوده است. هر گره‌ای که بر آن زده می‌شود، قصه‌ای دارد؛ قصه‌ی رنج و امید، شادی و غم، عشق و دلدادگی. نقوش اسلیمی، بته‌جقه‌ها، گل‌ها و پرندگان، هر کدام رمزی هستند از دنیای پر رمز و راز هنر ایرانی. اما پشت این زیبایی خیره‌کننده، دستان پینه‌بسته‌ای قرار دارد که با صبر و حوصله، تار و پودها را به هم گره می‌زنند.

فرش تبریز؛ روایت دستانی که عشق را می‌بافند
فرش تبریز، این گنجینه‌ی بی‌همتای هنر ایرانی، نه تنها در خانه‌های ایرانیان بلکه در سراسر جهان، جایگاهی ویژه یافته است؛ فرشی که از قلب تبریز، بافته می‌شود و به هزاران گوشه‌ی دنیا می‌رسد تا داستان فرهنگ، هنر و تمدن ایران را بازگو کند. هر گره از این فرش، پیوندی است میان نسل‌ها، پلی است میان گذشته و حال، و سفیری بی‌کلام که با زبان نقش‌ها و رنگ‌ها، جهانیان را به تحسین و شگفتی وامی‌دارد.
در بازارهای جهانی، فرش تبریز به عنوان سمبل کیفیت، اصالت و ظرافت شناخته می‌شود؛ کالایی که نه تنها زیبایی می‌آفریند بلکه پیام‌آور هنر دست و فرهنگ غنی یک ملت است. فرش تبریز از دیرباز نه فقط زینت‌بخش خانه‌ها، بلکه نمادی از هویت فرهنگی و تمدن ایران بوده است؛ چیزی فراتر از یک زیرانداز، میراثی است زنده که با هر بافت، زندگی و احساس هنرمند را در تار و پود خود تنیده است.
اما اکنون، این هنر ارزشمند که روزگاری در اوج شکوه و محبوبیت قرار داشت، با چالش‌هایی جدی روبروست. تحریم‌ها، مشکلات اقتصادی و تغییر در بازارهای جهانی، سایه سنگینی بر این میراث چند هزار ساله افکنده است. فرش تبریز که زمانی به عنوان یک اثر هنری بی‌نظیر، زبان‌زد خاص و عام بود، امروز چشم‌انتظار حمایت و تدبیری است که آن را از خطر فراموشی نجات دهد.

کاهش چشمگیر صادرات فرش ایرانی از ۷ میلیارد دلار در سال ۱۳۷۳ به ۳۰ میلیون دلار
احد هریسچیان، رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرش دستباف استان آذربایجان‌شرقی، با بیش از نیم قرن تجربه در این حوزه، به بررسی شرایط نابسامان این صنعت پرداخته است.
وی با تأکید بر کاهش چشمگیر صادرات فرش ایرانی از ۷ میلیارد دلار در سال ۱۳۷۳ به ۳۰ میلیون دلار در سال‌های اخیر، وضعیت این هنر-صنعت ملی را بحرانی توصیف کرد.
هریسچیان، تحریم‌های بین‌المللی و قوانین خلق‌الساعه داخلی را مهم‌ترین عوامل کاهش صادرات دانست و افزود: از دست رفتن بازارهای سنتی و پر سود، به ویژه در کشورهای عربستان سعودی و آمریکا، ضربه مهلکی به پیکره این صنعت وارد کرده است.

چالش ربات‌باف‌ها و نیاز به بازنگری در طراحی
هریسچیان با تاکید بر اینکه یکی از بزرگترین چالش‌ها در حوزه فرش دستباف، ظهور دستگاه‌های ربات‌باف است، بیان کرد: این دستگاه‌ها فرشی را که بافت سنتی آن دو سال به طول می‌انجامید، در عرض تنها یک ماه تولید می‌کنند. این سرعت، هرچند به ظاهر پیشرفت است، اما بزرگترین چالش‌ها و صدمه‌های حوزه فرش دستباف را به همراه دارد و اصالت و ارزش هنری آن را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
این فعال حوزه فرش در پاسخ به این دغدغه که آیا طرح‌های سنتی فرش دستباف با دکوراسیون‌های مدرن امروزی همخوانی ندارد، اذعان کرد: دیگر خبری از طرح‌های شلوغ قدیمی نیست.
وی راهکار را در حفظ اصالت و ساختار فرش دستباف ایرانی، در کنار نزدیک کردن طرح آن به سلیقه و دکوراسیون‌های امروزی خانه‌ها دانست و تأکید کرد: طرح‌های جدید و متناسب با سلیقه‌های روز نیز اکنون در بازار قابل دسترس است.
هریسچیان به جلسات منظم اتحادیه صادرکنندگان فرش سراسر کشور اشاره کرد و گفت: در آن مشکلات این حوزه به تفصیل بررسی می‌شود. محور اصلی این مباحث، از بین بردن پیمان‌سپاری ارزی برای فرش، فعال‌سازی رایزنی‌های بازرگانی در کشورهای هدف و گشایش بازارهای جدید صادراتی با همکاری و حمایت دولت است.
وی به کشورهای جدید و ثروتمند آفریقایی اشاره کرد که می‌توانند پتانسیل‌های صادراتی بالایی برای فرش ایران داشته باشند.
این تولیدکننده بر اهمیت برندسازی تأکید کرد و با اشاره به وجود تولیدکنندگان باسابقه و دارای برندهای خاص خود، اذعان کرد، درصد بالایی از ما در تبلیغات و در حوزه برندسازی موفقیت نداریم. تولیدکنندگانی را موفق‌تر هستند که نقشه و طرح مختص به خود را دارند و آن را در عمل پیاده می‌کنند.
هریسچیان بار دیگر از دولت و وزارت خارجه خواست تا با بازگشایی مسیرهای صادراتی و حمایت از تولیدکنندگان، بازاری را که از دست دادیم را دوباره به دست بیاوریم.
وی همچنین به مشکل بیمه قالیبافان اشاره کرد و حل این مسئله را گامی بزرگ در راستای رفع بخش بزرگی از مشکلات این حوزه دانست.

لزوم اصلاح سیاست‌های ارزی و بیمه قالیبافان
احد عظیم‌زاده، رئیس کمیسیون فرش، صنایع‌دستی و گردشگری اتاق بازرگانی تبریز، ضمن تبریک روز ملی فرش، به مشکلات ناشی از تحریم‌های داخلی و سیاست پیمان‌سپاری ارزی پرداخت و گفت: این سیاست‌ها باعث رکود صنعت فرش و کاهش شدید صادرات شده‌اند.
وی با اشاره به افت صادرات از حدود دو میلیارد دلار به ۳۹ میلیون دلار، خواستار لغو این مقررات و صدور مجوز واردات مجدد فرش ایرانی برای ایجاد اشتغال در فرآیندهایی مانند شست‌وشو و رنگرزی شد.
عظیم‌زاده همچنین بر لزوم توجه به بازارهای جهانی و رقابت با فرش‌های ارزان‌قیمت هند تاکید کرد و گفت: گرچه کیفیت فرش ایرانی بالاتر است، قیمت پایین‌تر رقبا تهدیدی جدی برای سهم بازار ماست.
ممنوع بودن واردات مجدد فرش به کشور به ۱۷ سال رسید

رئیس کمیسیون فرش، صنایع‌دستی و گردشگری اتاق تبریز همچنین با بیان اینکه حدود ۱۷ سال است که واردات مجدد فرش ایرانی به کشور ممنوع است، افزود: در صورت صدور مجوز بازگشت مجدد فرش ایرانی، می‌توان فرایندهایی نظیر شست‌وشو، روفه‌گری و رنگرزی را در داخل کشور انجام داد و از این طریق اشتغال‌زایی ایجاد کرد. در حال حاضر این فرآیندها عمدتاً در کشور ترکیه انجام می‌شود.
وی تأکید کرد: تاکنون بارها در این زمینه با وزیر صنعت، معدن و تجارت رایزنی کرده و همچنان پیگیر حل این مشکل است.
عظیم‌زاده همچنین بر لزوم توجه به نیازها و خواسته‌های بازارهای جهانی تأکید کرد و گفت: علیرغم کیفیت برتر فرش ایرانی، فرش هند به دلیل قیمت پایین‌تر، سهم عمده‌ای از بازار جهانی را به خود اختصاص داده است. این مسأله تهدیدی جدی برای جایگاه فرش دستباف استان به شمار می‌رود.
فرش تبریز، میراثی کهن و نمادی زنده از هنر و فرهنگ ایران، امروز در معرض تهدیدات متعددی قرار دارد. از فشارهای اقتصادی و تحریم‌ها گرفته تا تغییر در الگوهای مصرف و ظهور فناوری‌های جدید، همه دست به دست هم داده‌اند تا این هنر اصیل در خطر فراموشی قرار گیرد.

اما صدای فعالان این حوزه، همچنان بلند است؛ آنان خواستار حمایت دولت، اصلاح سیاست‌های اقتصادی و بازگشایی بازارهای صادراتی هستند تا دوباره بتوانند فرش تبریز را به جایگاه شایسته‌اش در جهان بازگردانند. آینده فرش دستباف ایران، اگر با تصمیم‌های به‌موقع و حمایت‌های واقعی همراه شود، می‌تواند همچنان درخشان و ماندگار بماند؛ همچون همان نقش‌های زیبایی که بر تار و پودش حک شده است.