توسعه کشور و مشارکت زنان در پسابرجام

به گزارش صریر، آنچه از جریان برنامه‌ریزی توسعه در دهه‌های گذشته برمی‌آید، بیانگر این امر است که این برنامه‌ها عمدتاً مبتنی ‌بر طراحی متمرکز (Blueprint) و از بالا به پایین (Up-to-Down) بوده‌اند. نارسایی این رهیافت‌ها آن بوده است که عموماً اغلب جمعیت کشور به‌ ندرت در برنامه‌ریزی توسعه شرکت داده شده‌اند و معمولاً نقش فعالی در برنامه‌های توسعه نداشته‌اند. لیکن در دهه ۱۹۸۰ توجه بسیاری از اندیشمندان برنامه‌ریزی اجتماعی به طراحی جدید تحت عنوان از پایین به بالا (Down –to -UP) و یا مشارکت فعال و همه جانبه معطوف گردیده است.

یکی از گروه‌های به حاشیه رانده شده که با تغییر نگاه نسبت به توسعه به آن توجه شد زنان و مشارکت فعال آنها در جامعه می‌باشد. علاوه بر نقش حیاتی زن در خانواده، حضور و مشارکت فعال اجتماعی زنان در جامعه دارای اهمیت زیادی است.

واقعیت مسلم آن است که نیمی از جمعیت جهان را زنان تشکیل می‌دهند و اگر برنامه‌ریزان و سیاستگذاران جهانی نتوانند جایگاه ویژه زن را در ایجاد استراتژی توسعه به نحو مطلوب تعیین کنند هرگز قادر نخواهند بود به توسعه همه‌جانبه و پایدار دست یابند. زنان برای تسریع روند تغییر و تحقق هدف‌های توسعه، می‌توانند مسؤولیت بسیار جدی و مهمی را برعهده گیرند.

طی چند دهه گذشته در ایران، جامعه زنان تحولاتی را از سر گذرانده است. وقوع انقلاب اسلامی ایران تحت رهبری امام خمینی (ره) نقطه عطفی در روند مشارکت سیاسی-اجتماعی زنان ایران داشت. یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی برای زنان، بازیافتن مقام انسانی (شان) و خارج شدن از منظر توجهات صرف جنسی است. انقلاب اسلامی شیوه جدید ارزشی و نماد ارزشمندی از حیات زنان در جامعه ارائه کرد، الگویی که هویت اسلامی متناسب با جایگاه زن را به نمایش گذاشت؛ زنی که نه تنها مستقل است بلکه در ساختمان حکومت اسلامی مسئولیت نیز دارد.

با افزایش آگاهی و گسترش آموزش عالی، آنان توانمندی‌های خود را ارتقا داده‌اند و دیگر نمی‌توان زنان را در حاشیه مناسبات سیاسی-اجتماعی نگه داشت. اکنون آنان خواهان پایگاه‌هایی هستند تا به موقعیت‌های بهتری دست یابند.

متاسفانه هم اکنون میزان مشارکت زنان در جامعه ایران اسلامی چندان رضایت‌بخش نیست. آمارهای مختلف نشان می‌دهد که میزان مشارکت اقتصادی زنان در جامعه ما هم‌اکنون در حدود ۱۲ درصد است، تعداد نمایندگان زن در مجلس شورای اسلامی حدود ۳ درصد است و بقیه آمارها که نشان از وضعیت نامناسب حضور فعال زنان در جامعه دارد.

امروزه زنان خواهان آن هستند که در مراحل مختلف برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیریهای استراتژیک و کلان ملی حضور جدی و فعال داشته باشند چرا که حضور زن در جامعه و افزایش مشارکت اجتماعی- سیاسی او یک امر واقع و مقبول است. حضور زن و آزادی اندیشه او نشان رشد جوامع و عقلانیت آن است. آنها می‌توانند در تمام قسمت‌های اقتصادی، بازوی اصلی و قدرتمندی برای پیشبرد اهداف باشند. به نظر می‌رسد دولت تدبیر و امید باید یکی از استراتژیهای اصلی خود را در پسابرجام، افزایش مشارکت فعال زنان در جامعه قرار دهد تا زنان بتوانند با حضور فعال خود در جامعه، علاوه بر بدست آوردن اعتماد به نفس و جایگاه واقعی خود در جامعه، کشور را نیز در حرکت از وضعیتی که گرفتار آن است به سمت توسعه کمک کنند.

یکی از حوزه‌های سرمایه‌گذاری در پسابرجام که می‌تواند باعث افزایش مشارکت فعال زنان در جامعه شود، سرمایه‌گذاری در فضای ICT کشور است. استفاده از تکنولوژی فناوری اطلاعات و ارتباطات در جهت بروز توانمندیها و استعدادها به ویژه در ارتباط با زنان که ممکن است در جامعه امکان بروز نداشته باشند، می‌تواند یکی از عرصه‌هایی باشد که بتواند مشارکت فعال زنان را در جامعه افزایش دهد و در جهت عدالت اجتماعی حرکت کند. ورود ابزارهای ارتباطی و اطلاعاتی جدید، خدمات گوناگون و ارزنده‌ای در اختیار اقشار مختلف جامعه به ویژه کسانی که تاکنون بنابه‌دلایلی در حاشیه بوده‌اند، فراهم کرده است.

می‌توان اذعان کرد که توسعه دیجیتالی در واقع بازکردن درها به روی امکانات نامحدود جدید است که ارتباطات را به گونه‌ای که تاکنون تصور نشده است، تغییر می‌دهد. به لحاظ آنکه فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی فرصت‌های مهمی را برای شکوفایی استعداد افراد در زمینه‌های کاری و ارتقای مشارکت فعالانه و اثرگذار آنان در زندگی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی فراهم می‌آورد، آن را به منزله ابزاری برای بهبود شرایط جنسیتی و افزایش توانمندیهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی زنان در نظر می‌گیرند. به نظر می‌رسد زنان از طریق این فناوری می‌توانند بر نابرابریهای اجتماعی نسبت به خود فائق آیند و با کسب مهارت‌های اطلاعاتی و ارتباطی خلاقیت‌های خود را در عرصه‌های علمی و عملی نشان دهند.